گروه اقتصادی توانآپ؛ پرونده "باجِ باجه"؛ بخش 183
تاریخچه واحد پول ملی در ایران، به عنوان یکی از مهمترین ابعاد اقتصادی کشور، نشاندهنده تحولات عمیق اجتماعی و سیاسی در طول تاریخ چند هزارساله این سرزمین است. از زمانهای دور، هر حکومت با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی خود، واحدهای مختلف پولی را به کار گرفته است. این واحدهای پولی، که در هر دوره تغییر کردهاند، از سکههای زرین هخامنشی گرفته تا ریال امروزی، نمایانگر تحولات اقتصادی و سیاسی کشور بودهاند.
به عنوان مثال، در دوران هخامنشیان، سکههای زرین به نام «دریک» به عنوان واحد پولی رایج استفاده میشد. این سکهها نه تنها در داخل کشور بلکه در تجارت با کشورهای دیگر نیز کاربرد داشتند. در دوران ساسانیان، واحد پولی رایج «دینار» بود که به عنوان واحد پایه پولی شناخته میشد و حتی به کشورهای عربی نیز صادر میشد. همچنین «پشیز» سکههای مسین معادل «فلس» یا «فلوس» بود که به دلیل سیاه شدن مس به آن «پول سیاه» اطلاق میشد.
در دوران غزنویان، واحد پولی «محمودی» رواج داشت و در دوران ایلخانان مغول، «چاو» جایگزین آن شد. در دوره صفویان، سکهای نقرهای به نام «عباسی» رواج پیدا کرد که معادل 200 دینار ارزش داشت. همچنین در دوران قاجار، واحدهای پولی متعددی همچون «پاپاسی» و «شاهی» در گردش بودند. این تحولات نشاندهنده تغییرات عمیق اقتصادی و اجتماعی در هر دوره تاریخی است.
تحول مهم دیگری که در تاریخ پول ایران به وقوع پیوست، معرفی «ریال» به عنوان واحد پولی جدید در اول فروردین 1311 توسط رضا پهلوی بود. این واحد پولی معادل 0.07322382 گرم طلا ارزشگذاری شد و بهجای «قران» وارد سیستم اقتصادی کشور شد. واژه «ریال» از کلمه پرتغالی یا اسپانیایی «real» گرفته شده است که معادل کلمه انگلیسی «royal» و به معنای «شاهی» است. کشورهای مختلفی همچون عمان، عربستان سعودی، یمن، قطر و برزیل نیز از این واحد پولی با نام «ریال» استفاده میکنند.
در قوانین پولی ایران که در سال 1351 تصویب شد، ارزش «ریال» کمی بیش از یک صدم گرم طلا (0٫0108055 گرم طلا) تعیین شد. اما به دلیل تورمهای مداوم در طول سالها، ارزش «ریال» بهطور پیوسته کاهش یافته است. تا جایی که اکنون در دیماه 1403، ارزش روز هر «ریال» معادل 0.0000000198047254074822 گرم طلای 18 عیار است. این روند کاهشی نشاندهنده چالشهای جدی اقتصادی کشور است.
در ادبیات بینالملل، تغییر واحد یا حذف صفر از پول ملی یک کشور تحت عنوان "Redenomination the Currency" شناخته میشود. این اقدام معمولاً به دلیل کاهش شدید قدرت خرید مردم ناشی از تورم بالا صورت میگیرد. به عنوان مثال، در آلمان در سال 1923، به دلیل تورم افسارگسیخته ناشی از جنگ اول جهانی، دولت مجبور شد 12 صفر را از جلوی «مارک قدیم» بردارد. همچنین میتوان به کاهش «سه میلیون برابری» یوان طلای چین در سال 1948 و کاهش «پنج هزار برابری» یکای پول آذربایجان در سال 2006 اشاره کرد.
در دوران اخیر، زمزمههای حذف چهار صفر از پول ملی ایران در زمان تصدی عبدالناصر همتی بر بانک مرکزی قوت گرفت. پیشنویس لایحهای تدوین شد که هدف آن تغییر یکای پول ملی از «ریال فعلی» به «تومان جدید» بود. بر اساس این طرح، هر 10 هزار ریال فعلی به یک تومان جدید تبدیل میشد و هر ریال جدید معادل یکصدم هر تومان جدید تعیین میشد.
گروه اقتصادی توانآپ با هدف بررسی دقیقتر این موضوع، قصد دارد تا با مطالعه بینالمللی حدود یکصد تجربه تغییر واحد یا حذف صفر از پول ملی را در 48 کشور واکاوی کند. این مطالعه شامل بررسی زمینههای تغییر، چگونگیهای تغییر و تبعات و نتایج آن خواهد بود تا نتایج مسیر تغییرات احتمالی در پول ملی ایران روشنتر شود.
این بررسی نه تنها میتواند به سیاستگذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری اتخاذ کنند، بلکه میتواند برای عموم مردم نیز آگاهی بیشتری درباره وضعیت اقتصادی کشور فراهم آورد. به نقل از تسنیم
انتهای پیام/
تست گنجی
