انتظارات تورمی و ناترازی‌های مالی: تحلیل تأثیرات بر بازار ارز

به گزارش اقتصادی توانآپ، در هفته‌های اخیر شاهد افزایش بهای ارزهای عمده در بازار غیررسمی بوده‌ایم. این افزایش قیمت در شرایطی رخ داده که وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تلاشند تا نرخ‌ها را در بازار نیمایی و غیررسمی به یکدیگر نزدیک کنند. در راستای این تلاش‌ها، بازار ارز تجاری از تاریخ ۲۴ آذرماه فعالیت رسمی خود را آغاز کرده است.

این بازار به تدریج به محور اصلی فعالیت‌های ارزی کشور تبدیل خواهد شد. در این فضا، صادرکنندگان و واردکنندگان می‌توانند بدون دخالت نرخ‌گذاری‌های دستوری، ارز خود را معامله کنند. هدف از این مکانیسم، جایگزینی بازار ارز توافقی به جای بازار غیررسمی است. با این حال، همزمانی آغاز فعالیت رسمی بازار ارز توافقی با تعطیلات ناشی از آلودگی هوا و ناترازی انرژی باعث شد تا بسیاری از شرکت‌ها و دارندگان ارز نتوانند ارز خود را در این بازار جدید عرضه کنند. اما با پایان تعطیلات، نرخ‌ها در بازار توافقی در محدوده مناسبی مبادله شد که رضایت خریداران و فروشندگان را به دنبال داشت.

در روزهای اخیر، دولتمردان اقتصادی اعلام کرده‌اند که با استقرار کامل بازار توافقی و ورود ارز پتروشیمی‌ها، پالایشی‌ها و معدنی‌ها به این بازار در ماه آینده، انتظار می‌رود که عرضه ارز در این بازار جدید افزایش یابد و به تبع آن، بازار ارزهای داخلی به سمت کاهش حرکت کند.

نگاهی به تحولات نرخ‌های ارز در بازار غیررسمی نشان می‌دهد که این بخش تحت تأثیر انتظارات تورمی و عوامل روانی قرار دارد. در سال‌های گذشته نیز این دو عامل تأثیرگذار بوده‌اند. بخش عمده‌ای از افزایش نرخ ارز در دهه‌های اخیر ریشه در ناترازی‌های اقتصاد کلان کشور دارد؛ عواملی نظیر بالا بودن سطح تورم، رشد بالای نقدینگی و کسری بودجه از جمله این ناترازی‌ها هستند. در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت که نرخ ارز در سطح ثابتی حفظ شود؛ بنابراین اصلاحات اقتصادی با رویکرد رفع ناترازی‌ها در دستور کار تیم اقتصادی دولت قرار گرفته است.

ناترازی نظام بانکی، ناترازی در بودجه و ناترازی در بخش انرژی، ناترازی در شرکت‌های دولتی و صندوق‌های بازنشستگی از جمله این ناترازی‌ها هستند که هر کدام به اندازه خود بر شاخص‌های کلان اقتصادی تأثیر می‌گذارند و به تبع آن، بازار ارز نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

اخبار سیاسی و فضاسازی منفی رسانه‌ای نیز بر بازار غیررسمی ارز تأثیرگذار است. چنانکه در سال‌های اخیر هرگاه موج اخبار منفی رسانه‌ای علیه ایران شدت یافته، نوسانات در بازار ارز نیز بیشتر شده است. این نوع نوسانات به ویژه پس از خروج آمریکا از برجام و پیامدهای ارزی آن مشهود بوده است.

در پاییز امسال نیز عوامل روانی بر بازار ارز سایه افکنده بود؛ تهدیدهای رژیم صهیونیستی، انتخابات آمریکا، شایعه کاهش فروش و صادرات نفت ایران و تحولات منطقه از جمله رویدادهای سیاسی مؤثر بر بازار ارز در ماه‌های اخیر بوده‌اند. با آغاز دوره جدید ریاست جمهوری آمریکا، دوباره عوامل روانی فعال شده‌اند.

یکی از مهم‌ترین عوامل نوسانات ارزی در بازه زمانی کوتاه‌مدت، خروج سرمایه به شکل افزایش تقاضای نگهداری دارایی‌های خارجی نسبت به دارایی‌های داخلی است. هر نوع شوک داخلی و خارجی، نوسان‌های ارزی و عدم پیش‌بینی‌پذیری روند نرخ ارز موجب تشدید خروج سرمایه می‌شود.

در اواخر پاییز، بازار ارز با انباشت تقاضای ارز برای تسویه حساب‌های شرکت‌ها با شرکای تجاری خود در پایان سال میلادی روبروست. پس از آن، در فصل زمستان نیز تقاضا برای ارز خدماتی بویژه برای مسافرت‌های هموطنان و ثبت‌نام دانشجویان شدت می‌گیرد. بنابراین بخشی از افزایش نرخ ارز باید به افزایش تقاضای فصلی نسبت داده شود.

حرکت به سمت بازار جدید قرار است بازار ارز تجاری را به عنوان معیار اصلی داد و ستد ارزی و نرخ‌دهی به بازارها تثبیت کند. این حرکت تدریجی باعث شده تا عرضه ارز در نیما کاهش یافته و به سمت ارز تجاری هدایت شود. از بهمن ماه کل سامانه نیما به بازار تجاری منتقل خواهد شد.

این کاهش عرضه ممکن است سبب انتقال بخشی از تقاضای ارز به بازار غیررسمی شود. اما باید امیدوار بود که با تعمیق تدریجی بازار و افزایش معاملات در بازار ارز تجاری، این روند تعدیل شود.

در نهایت، انتظار می‌رود که حذف سقف ارز نیمایی موجب کاهش معنادار تقاضای ارز نسبت به عرضه آن شود و اثر کاهشی بر تمامی نرخ‌ها، از جمله نرخ غیررسمی ارز داشته باشد. برای بهبود نقشه ارز تجاری می‌توان از روش‌های کاهش استفاده از مسیرهای غیررسمی تسویه‌های ارزی بهره برد؛ مانند جایگزینی توافقات دو و چندجانبه با استفاده از دیپلماسی اقتصادی با کشورهای دارای حجم تجاری بالا، به ویژه در خصوص کالاهای اساسی.

همچنین برای رفع موانع تأمین کالاهای اساسی می‌توان از مسیرهای جدید و روش‌های تهاتری استفاده کرد تا امکان تأمین ارز کالای اساسی از بازار ارز تجاری فراهم شود و پرداخت ما به تفاوت به صورت ریالی توسط بانک مرکزی انجام گیرد تا کنترل بیشتری بر بازار غیررسمی ارز صورت گیرد. به نقل از ایرنا

انتهای پیام/