تحول پول ملی در اسلوونی در سال ۱۹۹۱: نگاهی به تجربیات و چالش‌ها

گروه اقتصادی توانآپ؛ پرونده "باجِ باجه"؛ بخش 197 ـ در گذشته، چندین تغییر واحد پولی در کشورهای آذربایجان، آرژانتین و آلمان مورد بررسی قرار گرفت. مشاهده کردیم که تغییر واحد پول ملی، همواره یکی از بحث‌برانگیزترین اصلاحات اقتصادی به شمار می‌آید. تجربه موفق اسلوونی در سال 1991، نشان‌دهنده این است که تغییر پول ملی می‌تواند مسیر این کشور را به سوی ثبات اقتصادی هموار کند. البته پیاده‌سازی این مدل در اقتصاد ایران نیازمند توجه به ضرورت‌ها و شرایط خاص خود است که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد.

دلایل تغییر واحد پول در اسلوونی در سال 1991، پس از دهه‌ها عضویت در فدراسیون یوگسلاوی، اسلوونی استقلال خود را اعلام کرد. این کشور که از نظر ساختاری اقتصادی در بین جمهوری‌های یوگسلاوی پیشرفته‌ترین بود، در شرایطی قرار گرفت که دیگر نمی‌توانست از سیاست‌های پولی مشترک این فدراسیون تبعیت کند. لذا ایجاد یک پول ملی مستقل به عنوان یکی از اصلاحات اساسی پس از استقلال رقم خورد. سه عامل اصلی این تصمیم را اجتناب‌ناپذیر ساخت: الف) بحران اقتصادی و تورم در یوگسلاوی: در آن زمان، دینار یوگسلاوی با ابرتورم روبرو بود و کاهش ارزش پول به شدت ثبات اقتصادی را تهدید می‌کرد. در چنین شرایطی، وابستگی به یک واحد پولی بی‌ثبات می‌توانست اقتصاد نوپای اسلوونی را در خطر قرار دهد. ب) نیاز به سیاست پولی مستقل: کشورهای تازه استقلال‌یافته عموماً با مشکلاتی در تنظیم سیاست‌های پولی خود مواجه هستند. اسلوونی نیاز داشت نرخ بهره و عرضه پول خود را بر اساس واقعیت‌های داخلی تنظیم کند. ج) ضرورت افزایش اعتماد عمومی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی: سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی نگران آینده اقتصادی اسلوونی بودند. تغییر پول ملی به عنوان نشانی از استقلال اقتصادی، به بازگرداندن اعتماد و جذب سرمایه‌گذاری کمک کرد.

اثرات مثبت و منفی تغییر پول در اسلوونی پس از معرفی «تولار» به عنوان پول ملی، پیامدهای متعددی در اقتصاد اسلوونی نمایان شد که برخی مثبت و برخی منفی بودند. اثرات مثبت:

• کنترل تورم: اسلوونی توانست با استفاده از پول جدید و سیاست‌های پولی مستقل، تورم را در بازه‌ای معقول کنترل کند.
• افزایش اعتبار اقتصادی: ایجاد واحد پولی جدید نشان داد که این کشور توان مدیریت مشکلات اقتصادی را دارد و اعتماد به اقتصاد اسلوونی افزایش یافت.
• رشد اقتصادی: تغییر پول و بهبود شرایط اقتصادی، اسلوونی را در مسیر رشد پایدار قرار داد و به استانداردهای اقتصادی اروپای غربی نزدیک کرد.
• آمادگی برای پیوستن به یورو: تغییر موفقیت‌آمیز پول، اسلوونی را قادر ساخت تا در سال 2007 تولار را کنار بگذارد و یورو را به عنوان واحد پولی جدید خود انتخاب کند.

اثرات منفی:

• نوسانات اولیه در ارزش پول: مانند هر اصلاح پولی بزرگ، در ماه‌های نخست پس از تغییر واحد پول، نوساناتی در ارزش تولار ایجاد شد که برخی بخش‌های اقتصادی را دچار بی‌ثباتی کرد.
• هزینه‌های بالای اجرایی: تغییر واحد پول نیازمند هزینه‌های سنگینی برای طراحی، چاپ و توزیع اسکناس‌ها و سکه‌های جدید بود.
• ریسک‌های ارزی: به عنوان کشوری کوچک با وابستگی بالا به تجارت خارجی، هرگونه اشتباه در مدیریت نرخ ارز می‌توانست پیامدهای منفی برای اقتصاد داشته باشد.

آیا این مدل برای ایران قابل تطبیق است؟ هرچند تجربه اسلوونی از جنبه‌های مختلف جالب توجه است، اما تطبیق آن با شرایط ایران نیازمند بررسی‌های دقیق‌تری است. برخی تفاوت‌های کلیدی بین این دو کشور عبارتند از: الف) ماهیت اقتصاد: اسلوونی اقتصادی کوچک و مبتنی بر تولید و تجارت خارجی داشت، در حالی که ایران اقتصادی بزرگ و نفت‌محور است. ب) ساختار حکمرانی اقتصادی: اسلوونی به سرعت پس از استقلال، سیاست‌های اصلاحی را اجرا کرد، در حالی که در ایران ساختار تصمیم‌گیری اقتصادی پیچیده‌تر است. ج) میزان تورم: اسلوونی در زمان تغییر واحد پول، تورم را در سطحی قابل کنترل نگه داشته بود، اما ایران با نرخ‌های بالای تورم و کسری بودجه مواجه است.

بنابراین، اگر ایران بخواهد تغییر واحد پول را در دستور کار قرار دهد، باید این اقدام را به عنوان بخشی از یک «برنامه جامع اصلاحات اقتصادی» در نظر بگیرد که شامل کنترل تورم و اصلاح نظام بانکی باشد.

جمع‌بندی تجربه اسلوونی نشان می‌دهد که تغییر پول به خودی خود معجزه‌ای برای اقتصاد نیست. این اقدام باید در بستر مناسب و همراه با سیاست‌های اقتصادی صحیح انجام شود تا نتایج مثبتی به همراه داشته باشد. در شرایط فعلی ایران، اصلاحات پولی بدون اصلاحات اقتصادی عمیق می‌تواند به بحران‌های جدیدی منجر شود. کاهش ارزش ریال، رشد نقدینگی و مشکلات ساختاری، مسائلی نیستند که صرفا با تغییر واحد پول حل شوند. تغییر پول باید آخرین گام در یک فرایند اصلاحی گسترده باشد، در غیر این صورت، تنها یک تغییر نمادین محسوب می‌شود. به نقل از تسنیم

انتهای پیام/