tgju 4 1404-02-06 11:02:00 آینده صنعت نشر ایران: چهار سناریوی محتمل انتشار کتاب دیگر تنها یک فعالیت فرهنگی یا هنری به شمار نمی‌آید بلکه به صنعتی چالش‌برانگیز تبدیل شده که ابعاد اقتصادی اجتماعی و سیاسی متعددی دارد. این صنعت به واسطه نقش حیاتی خود در انتقال دانش و آگاهی به یکی از اجزای اصلی توسعه فرهنگی تبدیل گشته است. با این وجود صنعت نشر در ایران با چالش‌های فراوانی روبرو است؛ از کمبود زیرساخت‌های مناسب و عدم توجه به فناوری‌های نوین تا ضعف در روند توزیع فقدان سیاست‌های حمایتی مشخص و افزایش تمایل مردم به محتوای دیجیتال. افزون بر این سهم ناچیز کتاب در سبد فرهنگی جامعه ضعف در فرهنگ مطالعه و حضور ناشران غیرحرفه‌ای به این مشکلات دامن زده‌اند. این عوامل باعث شده‌اند آینده صنعت نشر ایران در وضعیت نامشخصی قرار گیرد. بنابراین بررسی آینده این صنعت نه به عنوان یک گزینه بلکه به عنوان یک ضرورت مطرح است. اگرچه پیش‌بینی دقیق آینده دشوار و گاهی غیرممکن است اما به کارگیری روش‌های علمی مانند سناریونویسی امکان آمادگی بیشتر برای مدیران و سیاست‌گذاران فرهنگی را فراهم می‌کند. پژوهش در زمینه آینده صنعت نشر می‌تواند راه را برای بهبود ساختارها افزایش کارایی و تقویت ارتباط صنعت نشر با مخاطبان هموار کند. به ویژه در شرایطی که فضای مجازی و رسانه‌های نوین الگوهای مطالعاتی جامعه را تغییر داده‌اند بررسی سناریوهای آینده می‌تواند ابزاری مؤثر برای تصمیم‌گیری بهتر باشد. در این راستا حسین معینی عضو هیئت علمی گروه مدیریت دانشگاه حضرت معصومه (س) قم به همراه دو تن از همکارانش در دانشگاه تحقیقی را درباره آینده صنعت نشر کتاب در ایران انجام داده‌اند. این پژوهش با هدف شناسایی مسیرهای احتمالی پیش‌روی این صنعت انجام شده و سعی دارد بر اساس نظرات کارشناسان حوزه نشر تصاویری واقعی و قابل تحلیل از آینده این صنعت ارائه دهد. برای انجام این تحقیق پژوهشگران رویکردی کیفی را به کار گرفتند که بیشتر برای درک عمیق‌تر موضوعات مناسب است. ابزار اصلی آن‌ها مصاحبه با افراد متخصص در صنعت نشر بوده است و به طور کلی با ۱۰ ناشر برجسته عمدتاً از تهران مصاحبه‌هایی انجام شد. برای تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از روش شبکه جهانی کسب‌وکار استفاده گردید که یکی از روش‌های رایج برای نوشتن سناریوهای آینده است. یافته‌های این تحقیق چهار سناریو برای آینده صنعت نشر کتاب در کشور شناسایی کرده است. این سناریوها به نام‌های «توسعه» «اتلاف» «بیابان کتاب» و «بن‌بست» معرفی شده‌اند. در سناریوی توسعه وضعیت ایده‌آلی برای صنعت نشر به تصویر کشیده می‌شود که در آن هم سیاست‌های کلان تحول‌آفرین وجود دارند و هم فرهنگ‌سازی به خوبی انجام شده است. در مقابل در سناریوی بیابان کتاب که بدبینانه‌ترین وضعیت ممکن را نشان می‌دهد نه سیاست‌گذاری مؤثری وجود دارد و نه تلاشی برای فرهنگ‌سازی مشاهده می‌شود. سناریوی اتلاف هم نشان می‌دهد که با وجود موفقیت‌های تولید و چاپ نبود فرهنگ مطالعه در جامعه باعث شکست این تلاش‌ها شده و کتاب‌ها بدون مشتری در انبارها باقی می‌مانند. در سناریوی بن‌بست نیز با وجود فرهنگ‌سازی به دلیل ناکارآمدی سیاست‌های کلان بخش تولید نتوانسته است به نیازهای مخاطبان پاسخ دهد و در نتیجه این صنعت در نقطه‌ای متوقف خواهد ماند. بررسی این چهار سناریو نشان می‌دهد که آینده صنعت نشر کتاب ایران به نوع تصمیم‌گیری مدیران و سیاست‌گذاران بستگی دارد و می‌تواند به شدت متفاوت باشد. سناریوی مطلوب یعنی سناریوی توسعه تنها زمانی تحقق می‌یابد که سیاست‌های مناسب همراه با فرهنگ‌سازی مؤثر پیش بروند. در غیر این صورت صنعت نشر ممکن است به سمت بحران و رکود کامل سوق یابد. این پژوهش همچنین بر این نکته تأکید می‌کند که برای دستیابی به وضعیت مطلوب باید تفکر سناریویی در بین مدیران حوزه نشر نهادینه شود. به این معنا که به جای انتظار برای آینده باید برای ساختن آن تلاش کنند. تقویت مهارت‌های نیروی انسانی ارتقای فناوری‌های مرتبط با تولید و توزیع کتاب حمایت هوشمندانه دولت کاهش هزینه‌های تولید و افزایش سواد رسانه‌ای جامعه از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند آینده‌ای روشن‌تر برای نشر ایران رقم بزنند. همچنین آشنا کردن مدیران با سیاست‌های موفق جهانی ترویج مطالعه در سنین پایین و نقش‌آفرینی معلمان و استادان دانشگاه نیز در این راستا الزامی است. این یافته‌های علمی در «فصلنامه تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» که از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور منتشر می‌شود درج گردیده است. این نشریه به پژوهش‌های علمی و کاربردی در حوزه‌های کتاب کتابخانه و اطلاعات می‌پردازد و به عنوان یک منبع معتبر در این زمینه شناخته می‌شود. انتهای پیام. به نقل از tgju انتهای پیام/ منبع: tgju بازگشت
