کاوشگر خورشیدی هند؛ نقطه عطفی در تاریخ علم و فناوری
در ماه فوریه سال ۲۰۲۴ خورشید انفجار بزرگی از پرتو و انرژی به فضا ارسال کرد. خوشبختانه کاوشگر خورشیدی هندی «آدیتیا-ال۱» در حال رصد این پدیده بود و توانست با استفاده از تجهیزات و قابلیت‌های نوین خود نخستین تصاویر از یک شراره خورشیدی را در پایین‌ترین لایه‌های جو خورشید ثبت کند. این داده‌ها بینش‌های مهمی در مورد چگونگی شکل‌گیری و تکامل شراره‌های خورشیدی در لایه‌های مختلف جو ارائه می‌دهد. دانشمندان امیدوارند با تحلیل دقیق‌تر این فوران‌ها رفتار شکل‌گیری و تأثیرات آن‌ها بر زمین را بهتر درک کنند.
«آدیتیا-ال۱» به عنوان یک تازه‌وارد در میان کاوشگرهای متعدد خورشیدی در فضا به سرعت در موقعیت «نقطه لاگرانژی L1» قرار گرفت که مداری پایدار بین زمین و خورشید است. در تاریخ ۲۲ فوریه ۲۰۲۴ (۳ اسفند ۱۴۰۲) یک شراره خورشیدی بزرگ با قدرت X۶/۳ از سطح خورشید به سمت زمین فوران کرد. این نوع شراره از قوی‌ترین انفجارهای پرتوافشانی است که می‌تواند منجر به اختلال در ماهواره‌ها شبکه‌های برق و ارتباطات رادیویی شود.
چند ماه بعد شراره‌های مشابه شفق‌های قطبی زیبایی را به وجود آوردند که تا جنوب اروپا قابل مشاهده بود. رصدخانه پویاشناسی خورشیدی ناسا (SDO) مدارگرد خورشیدی (Solar Orbiter) از آژانس فضایی اروپا (ESA) و چندین تلسکوپ زمینی نیز بر روی این رویدادهای چشمگیر خورشیدی تمرکز کردند. مدارگرد خورشیدی توانست شراره خورشیدی را از فاصله بسیار نزدیک‌تری نسبت به خورشید (حدود ۴۲ میلیون کیلومتر) ثبت کند در حالی که «آدیتیا-ال۱» در فاصله ۱۵۰ میلیون کیلومتری از خورشید قرار داشت. با این حال فضاپیمای هندی یک مزیت منحصر به فرد دارد که می‌تواند محل منشأ شراره‌های خورشیدی را شناسایی کند.
زمانی که یک شراره فوران می‌کند از لایه‌های مختلف جو خورشید عبور کرده و از سطح آن که دمایی معادل ۵۸۰۰ درجه سانتیگراد دارد آغاز می‌شود و به تاج خورشید می‌رسد؛ جایی که دما به بیش از یک میلیون درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد. این گرمایش شدید منجر به ساطع شدن انرژی در بخش‌های مختلف طیف الکترومغناطیسی می‌شود که از نور مرئی شروع شده و به پرتو فرابنفش و در نهایت به پرتو ایکس تبدیل می‌شود. دانشمندان بر این باورند که افزایش دمای پلاسما در حرکت شراره به سمت بیرون به دلیل فوران‌های مداوم انرژی خورشید است که نواحی اطراف را گرم می‌کند.
مدارگرد خورشیدی و «آدیتیا-ال۱» هر دو ابزارهای پیشرفته‌ای برای ردیابی این تغییرات دارند. ابزاری مانند «تلسکوپ تصویربرداری فرابنفش خورشیدی» (SUIT) در «آدیتیا-ال۱» برای شناسایی نور فرابنفش با طول موج بلند طراحی شده است که به آن اجازه می‌دهد کروموسفر پایینی خورشید جایی که شراره‌های خورشیدی از آن نشأت می‌گیرند را با جزئیات بیشتری مشاهده کند. تاکنون امکان مطالعه این لایه حیاتی خورشید با این وضوح بالا وجود نداشته است.
«سامی سولانکی» سرپرست مؤسسه تحقیقات منظومه شمسی ماکس پلانک (MPS) و نویسنده این مقاله بیان می‌کند که این یک فرصت بزرگ است که «آدیتیا-ال۱» در آغاز دوران تحقیقاتی خود شاهد چنین شراره‌ای باشد. این تحقیقات به همراه مشاهدات سایر کاوشگرها و تلسکوپ‌ها تصویری کامل از فرآیندهایی که در لایه‌های مختلف جو خورشید در زمان یک شراره رخ می‌دهد فراهم می‌آورد. تیم تحقیقاتی با تحلیل داده‌های طیف‌سنج این فضاپیما و دیگر کاوشگرهای فضایی و رصدخانه‌های خورشیدی زمینی توانستند نحوه انتشار انرژی آزاد شده را در لایه‌های مختلف جو خورشید ردیابی کنند.
فضاپیمای «آدیتیا-ال۱» نخستین فضاپیما برای ماموریت خورشیدی است که توسط سازمان پژوهش‌های فضایی هند (ISRO) طراحی شده است. این فضاپیما که در سال ۲۰۲۳ پرتاب شده با هدف بررسی خورشید از «نقطه لاگرانژی L1» طراحی گردیده و مشاهدات مستمری از فعالیت‌های خورشیدی ارائه می‌دهد. یکی از ابزارهای کلیدی آن «تلسکوپ تصویربرداری فرابنفش خورشیدی» است که توسط MPS ایده‌پردازی شده و توسط مرکز بین دانشگاهی نجوم و اخترفیزیک (IUCAA) در هند طراحی و ساخته شده است. سه دانشمند از MPS نیز در این پروژه همکاری فعال دارند. فضاپیمای «آدیتیا-ال۱» با هدف ارتقای درک ما از شراره‌های خورشیدی جو خورشید و آب و هوای فضایی داده‌های حیاتی را ارائه می‌دهد که می‌تواند به محافظت از ماهواره‌ها شبکه‌های برق و سیستم‌های ارتباطی روی زمین کمک کند. انتهای پیام به نقل از tgju
انتهای پیام/