چالش‌های کلیدی: اختلافات ایران و آمریکا در مسیر توافق چیست؟
در پرونده مذاکرات غیرمستقیم ایران و ایالات متحده سه دور مذاکرات عالی‌رتبه و یک دور مذاکرات فنی و تخصصی برگزار گردیده است. بین آنچه در مذاکرات عالی‌رتبه مورد بحث قرار می‌گیرد و آنچه در مذاکرات فنی و تخصصی بررسی می‌شود تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد. بر اساس اظهارات عمومی مقامات دو طرف و برداشت‌ها از روند گفت‌وگوها می‌توان اینگونه ارزیابی کرد که موضوعات مطرح‌شده در مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا شامل موارد زیر بوده است: ۱. اینکه موضوعات مورد بحث چه باشند؛ آیا مذاکرات تنها به برنامه هسته‌ای محدود می‌شود یا موضوعات دیگری نیز قرار است مدنظر قرار گیرند. ۲. در مورد حد مطالبات دو طرف در مذاکرات اصلی به ویژه اینکه برخی صداها در واشنگتن بر این نکته تأکید کرده‌اند که برنامه هسته‌ای ایران باید به طور کامل متوقف شود یا اینکه ایران باید از حق غنی‌سازی خود صرف‌نظر کند و اورانیوم غنی‌شده مورد نیاز برای راکتورهای خود را از خارج تأمین کند. در عوض نظرات دیگری نیز در آمریکا وجود دارد که حق ایران برای غنی‌سازی تا ۳/۶۷ درصد را مورد پذیرش قرار داده‌اند. ۳. مسئله دیگر این است که چارچوب زمانی مذاکرات چگونه خواهد بود و آیا ضرب‌الاجلی برای پایان مذاکرات تعیین می‌شود یا خیر. ۴. نوع توافق نهایی نیز بخشی از بحث‌های کلی است. اینکه آیا در پایان مذاکرات به یک توافق مکتوب دست می‌یابند یا به تفاهم‌نامه‌ای غیرمکتوب اکتفا می‌کنند. همچنین این موضوع که آیا توافق مکتوب لازم است به امضای دو طرف برسد یا خیر همچنین نیاز به تصویب پارلمان‌ها از جمله مسائل کلیدی است که در سطح عالی بررسی می‌شود. ۵. نکته دیگر این است که اگر توافق نهایی مکتوب باشد در چه سطحی و در کجا امضا خواهد شد. این مسائل موضوعات اصلی هستند که در مذاکرات عالی‌رتبه میان سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و استیو ویتکاف فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه مورد بحث قرار می‌گیرند. در واقع این گفت‌وگو شامل برخی مسائل کلی است که حدود و چارچوب مذاکرات را مشخص می‌کند. اگر دو طرف بر روی تمام یا بخشی از این موضوعات توافق کنند آنگاه وارد مذاکرات فنی و تخصصی خواهند شد. ورود به مرحله کارشناسی به این معنا است که حداقل در برخی از کلیات توافق‌هایی میان ایران و آمریکا شکل گرفته است. اما جزئیات بسیار حائز اهمیت است. در هر مذاکره بین‌المللی این جزئیات است که سرنوشت توافق را تعیین می‌کند. این یک اصل کلی در مذاکرات و معاملات است و حتی در گفتگوهای فردی در سطح اجتماعی نیز توافق بر روی کلیات معمولاً آسان‌تر از توافق بر روی جزئیات است.
به عنوان مثال در مورد توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) توافق شده بود که توافق نهایی به شکل یک متن مکتوب با اجماع ۷ طرف باشد و جزئیات اجرایی فنی و حقوقی در آن به دقت مورد اشاره قرار گیرد. وقتی طرفین وارد جزئیات می‌شوند در مورد نحوه برآورده شدن خواسته‌های طرفین صحبت می‌کنند و در عین حال باید متن واضحی در دست داشته باشند تا ابهام‌ها بین دو طرف به وجود نیاید و در حین اجرای توافق به تفسیرهای مختلفی نرسند.
موضوعات احتمالی که در مذاکرات فنی و کارشناسی ایران و آمریکا به آن پرداخته می‌شود به شرح زیر است: ۱. نخستین و مهم‌ترین موضوع این است که اگر توافق شده باشد که مذاکرات تنها حول برنامه هسته‌ای ایران باشد آنگاه کارشناسان بر روی جزئیات فنی کنترل برنامه هسته‌ای بحث خواهند کرد. به عنوان مثال در برجام توافق شده بود که ایران حق دارد تا سقف ۳/۶۷ درصد اورانیوم را غنی‌سازی کند و مقداری از این اورانیوم غنی‌شده را در داخل کشور نگهداری کند. ۲. موضوع مهم دیگر تاریخ‌های انقضا (Sunset Clause) است که در برجام پیش‌بینی شده بود و محدودیت‌هایی که برای ایران وجود داشت به تدریج در سال‌های مختلف برطرف می‌شدند. ۳. مسئله ضمانت‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد به ویژه اینکه ایران به تضمین‌های لازم برای اجرای تعهدات طرف مقابل نیاز دارد. ۴. نظارت و راستی‌آزمایی بر برنامه هسته‌ای ایران نیز از مسائل کلیدی است که باید به دقت بررسی شود. ۵. نحوه حل و فصل اختلاف‌های پادمانی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز باید در مذاکرات مورد توجه قرار گیرد. ۶. شرایط حقوقی در آمریکا پس از تصویب قانون کاتسا تغییر کرده و این موضوع نیز باید مدنظر قرار گیرد. ۷. همچنین تحریم‌های مضاعفی که در دور نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ وضع شده‌اند نیز باید بررسی شوند.
گفت‌وگوهای کارشناسی و فنی بسیار پیچیده‌تر و دشوارتر از گفت‌وگوهای عالی‌رتبه است زیرا در سطح عالی تنها بر روی کلیات بحث می‌شود در حالیکه جزئیات در مذاکرات اصلی حائز اهمیت است. به نقل از tgju
انتهای پیام/