اختلال در توازن برق ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌های بی‌شمار!
از مهر ۱۴۰۲ تا مهر ۱۴۰۳ تقاضای برق در کشور با افزایش ۷ هزار مگاواتی مواجه شده است در حالی که ظرفیت تولید تنها ۲ هزار و ۲۳۵ مگاوات افزایش یافته است. تا پایان تیرماه ۱۴۰۳ ظرفیت اسمی تولید برق نیروگاه‌های ایران به ۹۳ هزار و ۳۸۸ مگاوات رسید. با این حال ظرفیت عملی تولید برق که توان واقعی قابل بهره‌برداری است حدود ۶۱ هزار و ۴۰۰ مگاوات برآورد می‌شود. بخش زیادی از شبکه تولید و توزیع برق کشور نیز فرسوده است که این موضوع منجر به افزایش تلفات انرژی و کاهش راندمان می‌گردد. برای رفع ناترازی برق نیاز به سرمایه‌گذاری‌های کلان وجود دارد اما محدودیت‌های مالی و تحریم‌های اقتصادی مانع از تحقق این سرمایه‌گذاری‌ها شده‌اند. برآوردهای مختلفی از میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای حل این ناترازی مطرح شده است: ۱۰ میلیارد دلار برای جبران کسری ۲۰ هزار مگاواتی برق ۲۰ میلیارد دلار برای توسعه نیروگاه‌ها و شبکه‌های برق ۳۵ میلیارد دلار برای به‌روزرسانی شبکه انتقال و توزیع و ۱۰۰ میلیارد دلار برای رفع ناترازی کلی انرژی کشور.
مشکلات اصلی صنعت برق کشور امین محمودی کارشناس محیط زیست در گفت‌وگویی با به مشکلات صنعت برق کشور اشاره کرد و گفت: «صنعت برق ما با دو مشکل اساسی مواجه است. اولین مشکل فرسودگی نیروگاه‌های کشور است. بر اساس تحلیلی که چند سال پیش انجام شد برای تعمیر و بازسازی این نیروگاه‌ها تا پایان دهه ۱۴۲۰ به حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز داریم. دومین مشکل بدهی‌های دولت به بخش خصوصی فعال در صنعت برق است. بخش خصوصی برای تمایل به سرمایه‌گذاری در توسعه تولید برق باید مطالباتش به‌موقع پرداخت شود در حالی که دولت‌ها معمولاً بدهی‌های زیادی به این بخش دارند.» او همچنین افزود: «اگر این دو مشکل حل شود می‌توانیم بخش عمده‌ای از ناترازی تولید برق را برطرف کنیم. نباید فراموش کنیم که ۹۰ درصد برق کشور از طریق گاز تولید می‌شود. در تابستان مصرف گاز خانگی کاهش می‌یابد اما در زمستان به دلیل افزایش مصرف گاز خانگی تولید برق نیز با مشکلات جدی مواجه می‌شود.»
اهمیت فشارافزایی در میدان گازی پارس جنوبی محمودی به اهمیت افزایش فشار گاز در میدان پارس جنوبی نیز تأکید کرد و افزود: «برای حفظ و افزایش تولید گاز پروژه‌های فشارافزایی در میدان گازی پارس جنوبی باید اجرا شود. وزیر نفت اخیراً اعلام کرده که با چند شرکت خصوصی از جمله O۱ و خاتم قراردادهایی برای اجرای این پروژه‌ها منعقد شده است. با این حال کشور قطر پروژه‌های فشارافزایی خود را زودتر آغاز کرده و در این زمینه از ما پیشی گرفته است.» او ادامه داد: «میدان گازی پارس جنوبی حدود ۷۰ درصد از گاز کشور را تأمین می‌کند و افزایش تولید گاز از این میدان به معنای افزایش ظرفیت تولید برق کشور خواهد بود. بنابراین سه اقدام اساسی شامل پرداخت به‌موقع مطالبات بخش خصوصی اجرای پروژه‌های فشارافزایی گاز در پارس جنوبی و تعمیر و نوسازی نیروگاه‌های فرسوده می‌تواند به حل مشکلات صنعت برق کشور کمک کند.»
طرح مصرف برق پلکانی؛ اقدامی مؤثر اما محدود این کارشناس در مورد طرح مصرف برق پلکانی نیز توضیح داد: «اجرای این طرح اقدام خوبی است و می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد اما باید توجه داشت که تنها بخشی از مشکل را حل خواهد کرد. عمده مصرف‌کنندگان بالای برق در بخش خانگی متعلق به اقشار مرفه هستند که افزایش قیمت برق احتمالاً تأثیر چندانی بر میزان مصرف آن‌ها نخواهد داشت. در مقابل مصرف بی‌رویه برق در میان اقشار متوسط و ضعیف چندان زیاد نیست.» محمودی در پایان اشاره کرد: «در حال حاضر حدود ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلیارد دلار دارایی ایران در خارج از کشور بلوکه شده است. اگر مذاکرات موفقیت‌آمیز باشد و این دارایی‌ها آزاد شود می‌توان بخشی از آن را برای نوسازی نیروگاه‌های فرسوده صرف کرد. این فرصت مناسبی است که باید از آن بهره برد.»
تعداد نیروگاه‌های مورد نیاز برای جبران ناترازی برق محمد مهدی‌آبادی کارشناس اقتصادی در گفت‌وگویی با درباره وضعیت صنعت برق کشور گفت: «بر اساس پیش‌بینی‌ها ناترازی برق ایران در تابستان ۱۴۰۴ به ۲۶۰۰۰ مگاوات خواهد رسید که معادل یک‌سوم کل تقاضای برق کشور است. برای جبران این کمبود ساخت ۲۶ نیروگاه جدید ضروری به نظر می‌رسد. این عدد با توجه به تنوع ظرفیت نیروگاه‌ها تعدیل شده است.»
هزینه سرمایه‌گذاری برای تولید هر مگاوات برق مهدی‌آبادی درباره هزینه‌های ساخت نیروگاه نیز گفت: «هزینه ساخت هر مگاوات نیروگاه در ایران تحت شرایط تحریم به‌طور متوسط حدود ۳.۵ میلیون دلار برآورد می‌شود. این رقم در مقایسه با هزینه جهانی ساخت نیروگاه‌های سیکل ترکیبی که بین ۱ تا ۲ میلیون دلار به ازای هر مگاوات است به وضوح بالاتر است. افزایش هزینه‌ها ناشی از محدودیت در واردات فناوری و نوسانات نرخ ارز است.»
امکان ساخت نیروگاه در شرایط تحریم وی به امکان‌پذیری ساخت نیروگاه در دوران تحریم اشاره کرد و گفت: «ساخت نیروگاه در ایران تحت تحریم‌ها ممکن است اما بسیار پیچیده است. نمونه‌های موفق شامل همکاری با روسیه در ساخت نیروگاه‌های حرارتی است. با این حال تحریم‌ها دسترسی به فناوری‌های پیشرفته را محدود کرده است.»
تأثیر افزایش قیمت برق بر کاهش ناترازی مهدی‌آبادی درباره نقش قیمت برق در کنترل تقاضا گفت: «افزایش قیمت برق می‌تواند به کاهش تقاضا کمک کند اما به تنهایی کافی نیست. قیمت فعلی برق در ایران یکی از پایین‌ترین نرخ‌های جهانی است و این موضوع باعث مصرف بی‌رویه به‌ویژه در میان اقشار مرفه می‌شود. تجربه کشور‌هایی مانند ترکیه نشان داده است که افزایش تدریجی قیمت برق می‌تواند تا ۱۵ درصد از میزان تقاضا را کاهش دهد. با این حال اجرای چنین سیاستی در ایران نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است.»
به نظر می‌رسد که جبران ناترازی کنونی که حاصل دهه‌ها سیاست‌گذاری نادرست است به سادگی امکان‌پذیر نیست و ساخت نیروگاه هزینه‌بر و زمان‌بر است. به نقل از فراز
انتهای پیام/