حذف چهار صفر از واحد پول ملی کشور
محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی در سی و دومین همایش سیاست‌های پولی و ارزی و در نشست تخصصی «ارتقای حکمرانی پولی و بانکی و سرمایه‌گذاری برای تولید» بر اهمیت اجرای طرح حذف چهار صفر از پول ملی تأکید کرد. فرزین بیان داشت: «اجرای این سیاست در زمان مناسب می‌تواند به موفقیت برسد؛ تجربه ۷۰ کشور جهان نیز این نکته را تأیید می‌کند.» او همچنین تصریح کرد: «باید نگرش منفی به ریال ایران تغییر یابد» و حذف صفرها را گامی اساسی برای بازسازی اعتماد عمومی به پول ملی دانست. فرزین با تأکید بر اهمیت این اصلاح ساختاری حذف صفر را فراتر از یک تغییر ظاهری ارزیابی کرد و به عنوان اصلاحی در سازوکار پولی کشور معرفی نمود.
تجربه نخستین حذف صفر از پول ملی به آلمان پس از جنگ جهانی اول برمی‌گردد که در سال ۱۹۲۳ به دنبال بحران ابرتورم ۱۲ صفر از مارک آلمان حذف و «رنتن مارک» معرفی شد. کشورهای دیگر نظیر اتریش مجارستان فرانسه هلند و کره جنوبی نیز اقدام به حذف صفر کردند. آرژانتین و برزیل چندین بار اقدام به کاهش صفرهای پول خود کردند اما همچنان با تورم بالا مواجه‌اند. کشورهایی مانند روسیه بلغارستان ترکیه جمهوری آذربایجان و ترکمنستان نیز حذف صفر را تجربه کرده‌اند. ترکیه در سال ۲۰۰۵ با حذف ۶ صفر به موفقیت رسید در حالی که زیمبابوه و ونزوئلا با وجود حذف گسترده صفرها نتوانستند بر بحران اقتصادی خود غلبه کنند.
این اولین بار نیست که حذف صفر از پول ملی در دستور کار دولت قرار می‌گیرد. پیش‌تر در دی‌ماه سال گذشته رسانه‌ها به ارائه لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور توسط دولت خبر داده بودند. لایحه‌ای که به صورت یک‌فوریتی به مجلس شورای اسلامی ارسال شد. اگرچه معاون پارلمانی رئیس‌جمهور این موضوع را تکذیب کرد اما نشانه‌های روشنی از عزم دولت برای اصلاح پول ملی وجود داشت.
بحث حذف صفر از پول ملی تاریخی نزدیک به سه دهه دارد. این ایده نخستین بار در سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۷۳ و در دوران ریاست‌جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی مطرح شد اما در دولت محمود احمدی‌نژاد وارد مرحله جدی‌تری نشد. در دولت دهم محمود بهمنی رئیس کل وقت بانک مرکزی مسئول انجام مطالعات اولیه درباره حذف صفرها شد اما به دلیل همزمانی با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها این طرح به مرحله اجرا نرسید.
دولت حسن روحانی نیز بار دیگر موضوع حذف صفر از پول ملی را مورد توجه قرار داد. در ابتدا از حذف سه صفر سخن به میان آمد اما به تدریج بحث حذف چهار صفر و اصلاح واحد پولی کشور جدی‌تر شد. کارشناسان اقتصادی آن زمان بر این باور بودند که حذف صفرها بیشتر به لحاظ ظاهری تأثیرگذار است و بر متغیرهای کلان اقتصادی مانند تورم اثر ملموسی نخواهد داشت. با این حال این اقدام می‌توانست فرآیند حسابداری و معاملات مالی را برای شهروندان ساده‌تر کند. در سال ۱۳۹۳ ولی‌الله سیف رئیس کل وقت بانک مرکزی بر ضرورت اجرای این طرح تأکید کرد مشروط به اینکه نرخ تورم تک‌رقمی و شرایط اقتصادی کشور تثبیت شود.
در آذرماه ۱۳۹۵ دولت یازدهم تصمیم به تغییر واحد شمارش پول ملی از ریال به تومان گرفت و هر تومان را معادل ده ریال در نظر گرفت. ولی‌الله سیف در توضیح این تصمیم تأکید کرد که این اقدام به معنای حذف صفر از پول ملی نیست. او همچنین وعده داد که لایحه‌ای مستقل برای حذف چهار صفر به مجلس ارائه خواهد شد که در مردادماه ۱۳۹۸ محقق شد. در جلسه‌ای به ریاست حسن روحانی هیئت دولت لایحه بانک مرکزی برای حذف چهار صفر و تغییر واحد پول ملی به تومان را تصویب کرد. مجلس شورای اسلامی نیز در اردیبهشت ۱۳۹۹ کلیات این لایحه را تأیید کرد اما به دلایل مختلف از جمله بحران‌های اقتصادی و شیوع ویروس کرونا فرایند تصویب نهایی و اجرایی شدن آن متوقف شد.
اکنون با طرح مجدد این موضوع از سوی محمدرضا فرزین سوالات جدیدی مطرح شده است که آیا شرایط برای اجرای موفق طرح فراهم شده است یا خیر. حذف صفر از پول ملی اگرچه تأثیر مستقیمی بر قدرت خرید یا نرخ تورم ندارد اما می‌تواند به بهبود فضای روانی اقتصاد کمک کند. این اقدام می‌تواند با ساده‌تر کردن معاملات و کاهش هزینه‌های چاپ اسکناس بخش‌هایی از نظام اقتصادی را کارآمدتر کند. منتقدان این طرح هشدار می‌دهند که بدون اصلاحات ساختاری در اقتصاد کنترل تورم و ایجاد ثبات پولی حذف صفرها تنها یک اقدام نمادین باقی خواهد ماند. در مقابل حامیان این سیاست به موفقیت‌هایی چون ترکیه اشاره می‌کنند که با اصلاحات اقتصادی همزمان با حذف صفرها توانستند واحد پول ملی خود را تقویت کنند. به نقل از صدای بورس
انتهای پیام/