آیا صندوق‌های بورس به رشد بی‌قاعده دچار شده‌اند یا به پیشرفت هوشمندانه‌ای دست یافته‌اند؟
بازار سرمایه به تازگی وارد یک روند نوسانی شده است. در این موقعیت سرمایه‌گذاری در بورس ایران به عنوان یک عامل کلیدی در مدیریت نقدینگی کاهش خطرات سرمایه‌گذاری و بهبود عملکرد بازار شناخته می‌شود. بازارسازها در سال‌های اخیر برای جلوگیری از زیان واردکنندگان جدید به بورس مجوز تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری جدیدی را صادر کرده‌اند تا بتوانند به سرمایه‌های خرد کمک کنند اما اکنون کارشناسان معتقدند که این صندوق‌ها به یک شمشیر دو لبه برای بورس تبدیل شده‌اند.
از منظر مثبت این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به دانش تخصصی یا صرف وقت زیاد برای تحلیل بازار به فرصت‌های مناسبی برای سرمایه‌گذاری دسترسی پیدا کنند. یکی از کارکردهای مهم این صندوق‌ها مدیریت حرفه‌ای دارایی‌هاست که در آن مدیران با تجربه با تحلیل بازار و شرایط اقتصادی ترکیبی مطلوب از سرمایه‌گذاری را انتخاب کرده و منابع مالی را به شکل هوشمندانه‌ای هدایت می‌کنند.
محمود مرادی کارشناس بازار سرمایه در این باره اظهار داشت: تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌ها یکی از مزایای کلیدی صندوق‌هاست چرا که ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و از تأثیرات شدید نوسانات بازار جلوگیری می‌کند. همچنین صندوق‌های قابل معامله (ETF) با ایجاد امکان خرید و فروش روزانه در بورس به بهبود نقدشوندگی بازار کمک کرده و زمینه را برای تحرک سرمایه فراهم می‌آورند. در این میان صندوق‌های بازارگردانی باید با تنظیم عرضه و تقاضا از نوسانات شدید جلوگیری کرده و به ثبات بازار کمک کنند.
وی افزود: جذب سرمایه‌های خرد نیز از دیگر وظایف مهم این صندوق‌هاست به گونه‌ای که این امکان را برای سرمایه‌گذاران با منابع محدود فراهم می‌آورد تا بدون نیاز به تحلیل‌های پیچیده و تخصصی به صورت غیرمستقیم در بورس فعال باشند و از فرصت‌های موجود بهره‌برداری کنند. بدین ترتیب بازار سرمایه نه‌تنها وسیع‌تر می‌شود بلکه دسترسی‌پذیرتر نیز خواهد گردید. به طور کلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری باید علاوه بر تسهیل ورود سرمایه‌گذاران به بهبود عملکرد کلی بورس کمک کرده و شرایطی برای فعالیت متعادل‌تر و کارآمدتر بازار فراهم آورند. با نظارت مناسب و مدیریت هدفمند این ابزارهای مالی می‌توانند نقش کلیدی در رشد بازار سرمایه و هدایت منابع مالی به مسیرهای پایدار ایفا کنند.
رشد نامنظم صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی از سوی دیگر سینا رهبر شهلان کارشناس بازار سرمایه در این زمینه به رشد سریع و بی‌ضابطه صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی ETF در بازار سرمایه ایران اشاره کرد و گفت که این موضوع ممکن است در نگاه اول به عنوان نمادی از توسعه ابزارهای مالی و افزایش دسترسی سرمایه‌گذاران به فرصت‌های متنوع تلقی شود. اما در واقعیت این روند می‌تواند مخاطرات ساختاری جدی را به همراه داشته باشد که نه تنها تعادل بازار را به هم می‌زند بلکه به اعتماد عمومی نیز آسیب می‌زند.
رهبر شهلان ادامه داد: در سال‌های اخیر تعداد صندوق‌های سهامی بخشی و اهرمی به طرز چشمگیری افزایش یافته و نهادهای مالی تقریباً هر هفته صندوق جدیدی معرفی می‌کنند. این عرضه‌ها معمولاً بدون ارزیابی دقیق از نیاز بازار یا ظرفیت نظارتی انجام می‌شود و بیشتر تحت تأثیر انگیزه‌های تجاری نهادهای مالی قرار دارد. به این ترتیب تمرکز بر کمیت و رشد بی‌رویه به جای کیفیت و کارایی بر چالش‌ها می‌افزاید.
وی همچنین به هشدارهای بین‌المللی اشاره کرد که نشان می‌دهند گسترش بی‌رویه ETF ها حتی در بازارهای توسعه‌یافته نیز می‌تواند عواقب منفی به همراه داشته باشد. صندوق بین‌المللی پول (IMF) در گزارش سال ۲۰۲۰ خود به این نکته اشاره کرده که رشد سریع ETF های سهامی ممکن است در شرایط بحرانی منجر به تشدید رفتار توده‌ای سرمایه‌گذاران و افزایش نوسانات شود. همچنین سازمان ناظر بازار اروپا (ESMA) در گزارش ۲۰۲۴ خود به نرخ خطای تسویه ETF ها در صندوق‌های بخشی و بازارهای نوظهور اشاره کرده که به سطح نگران‌کننده‌ای رسیده و اعتماد سرمایه‌گذاران به قیمت‌گذاری این ابزارها را تحت تأثیر قرار داده است.
این کارشناس همچنین تأکید کرد که شرایط کنونی نشان‌دهنده این است که گسترش بی‌رویه صندوق‌های سهامی بدون توجه به زیرساخت‌های لازم می‌تواند به مشکلاتی جدی منجر شود. بازار سرمایه ایران از ضعف‌هایی مانند عمق پایین دامنه نوسان محدود و رفتارهای هیجانی رنج می‌برد و اضافه شدن یک عنصر پرریسک دیگر ممکن است این مشکلات را تشدید کند. سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که آیا وقت آن نرسیده که به جای افزایش کمّی ابزارهای مالی بر ارتقای کیفیت و ظرفیت جذب و کارایی آن‌ها تمرکز کنیم؟
وی در پایان افزود: در حالی که پلتفرم فاندوستینگ توسعه ابزارهای مالی را گامی مثبت در راستای بلوغ بازار سرمایه می‌داند باید توجه داشت که بدون ارزیابی دقیق ظرفیت‌سنجی و مدیریت ریسک ابزارهای مالی ممکن است به جای کمک به کارایی بازار منجر به بی‌ثباتی شوند. لذا ضروری است که سیاست‌گذاران بر کیفیت و مدیریت کارآمد این ابزارها تمرکز کنند تا به جای تشدید نوسانات یک نقش تثبیت‌کننده در بازار ایفا کنند. به نقل از بازار
انتهای پیام/