اخبار
مناره: طرحی نوین برای همکاری هسته‌ای کشورهای منطقه در قالب کنسرسیوم
محمدجواد ظریف و محسن بهاروند وزیر و معاون پیشین وزارت امور خارجه در مقاله‌ای که روز پنج‌شنبه در روزنامه گاردین منتشر کردند پیشنهاد تشکیل یک نهاد جدید منطقه‌ای برای توسعه همکاری‌های هسته‌ای میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا را مطرح کردند. این طرح یکی از جدیدترین نمونه‌ها از پیشنهاد همکاری هسته‌ای در این منطقه است که به نوشته نویسندگان آن بیش از نیم قرن است که در حال بحث و بررسی است.
اگرچه طرح خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای به‌عنوان نخستین پیشنهاد مشترک هسته‌ای منطقه در سال ۱۹۷۴ هرگز عملی نشد و اسرائیل به‌عنوان تنها دارنده سلاح هسته‌ای در منطقه مانع از اجرای آن گردید اما با افزایش بحث‌ها در مورد پرونده هسته‌ای ایران مسئله کنسرسیوم هسته‌ای در منطقه بارها مطرح شده است. در ماه‌های اخیر و پس از آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با تسهیل‌گری عمان این موضوع دوباره توجه رسانه‌ها را جلب کرده است.
پیش از این این پیشنهاد از سال‌های نخست مذاکرات هسته‌ای ایران نیز عنوان شده بود. به عنوان مثال در سال ۱۳۸۶ سعودالفیصل وزیر وقت خارجه عربستان سعودی پیشنهاد ایجاد یک کنسرسیوم سوخت هسته‌ای با مشارکت کشورهای منطقه در یک کشور بی‌طرف مانند سوئیس را داد اما هیچ‌گاه این پیشنهاد از سوی ایران پذیرفته نشد. در حالی که طرف‌های خارجی کنسرسیوم را ابزاری برای خارج کردن صنایع غنی‌سازی از ایران می‌دانند ایران آن را ابزاری برای نظارت بیشتر و اعتمادسازی در مورد برنامه غنی‌سازی بومی خود تلقی می‌کند.
طرح جدید وزیر خارجه پیشین ایران ویژگی خاصی دارد و آن هم زمینه‌سازی برای همکاری‌های علمی و فناوری میان کشورهای منطقه است. تا پیش از این انتقادهای مطرح شده در مورد طرح کنسرسیوم به عدم وجود فعالیت‌های مشترک علمی و فناوری میان ایران و کشورهای عربی اشاره داشت. اما طرح مناره با ایجاد یک نهاد جدید علمی و فناوری می‌تواند زمینه‌ساز توسعه همکاری‌ها و اعتماد در میان کشورهای منطقه باشد.
ظریف و بهاروند در مقاله خود در گاردین می‌نویسند: «مناره یک نهاد منطقه‌ای خواهد بود که برای تسهیل همکاری هسته‌ای صلح‌آمیز بین اعضای آن طراحی شده است. این شبکه برای همه کشورهای واجد شرایط در خاورمیانه و شمال آفریقا باز است و کشورها باید تولید یا استقرار سلاح‌های هسته‌ای را رد کرده و متعهد به تأیید متقابل پایبندی خود شوند. در عوض مناره به آنها کمک می‌کند تا از فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز از جمله تولید انرژی پزشکی کشاورزی و تحقیقات علمی بهره‌مند شوند.»
این مقاله ادامه می‌دهد: «دفتر مرکزی این شبکه در یکی از کشورهای شرکت‌کننده خواهد بود و دفاتر فرعی و احتمالاً تأسیسات غنی‌سازی مشترک در سایر کشورها وجود خواهد داشت. نظارت توسط هیئت مدیره‌ای متشکل از نمایندگان ملی انجام خواهد شد و ناظران بین‌المللی از سازمان ملل متحد شورای امنیت و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز برای شرکت در آن دعوت می‌شوند.»
ضمن اینکه ایران و عربستان سعودی اعلام کرده‌اند که هر یک ساخت بیش از ۱۰ نیروگاه هسته‌ای دیگر را در دستور کار دارند پیشنهاد ایجاد کنسرسیوم منطقه‌ای برای تأمین سوخت هسته‌ای می‌تواند جذابیت خاصی برای کشورهای منطقه داشته باشد. این طرح می‌تواند به اشتراک گذاشتن دانش و فناوری‌ها کمک کند و همچنین از انحراف برنامه هسته‌ای کشورهای عضو به سمت تسلیحات هسته‌ای جلوگیری نماید.
با این حال طرح تاسیس مناره نه‌تنها هنوز واکنش چندانی از سوی کشورهای منطقه دریافت نکرده است بلکه از سوی دولت نیز به‌طور رسمی مورد توجه قرار نگرفته است. سخنگوی وزارت امور خارجه تأکید کرده است که در مورد این طرح باید از پیشنهاددهندگان آن سوال پرسید و از اظهارنظر در این زمینه خودداری کرد.
این پیشنهاد با واکنش‌های مختلفی در داخل کشور مواجه شده است. برخی رسانه‌ها این طرح را به شدت نقد کرده و آن را غیرعملی توصیف کرده‌اند. در مجموع اظهارات و واکنش‌ها به این طرح می‌تواند بر روی اعتبار آن تأثیرگذار باشد. به نقل از tgju
انتهای پیام/