اخبار
تجارت غیرنفتی: افزایش حجم، کاهش ارزش
تجارت غیرنفتی ایران در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ با وجود افزایش جزئی در حجم مبادلات کاهش قابل‌توجهی در ارزش دلاری تجربه کرده است. حجم کل تجارت با رشد ۰.۴۸ درصدی همراه بوده اما ارزش دلاری آن نزدیک به ۱۰ درصد کاهش یافته است؛ این موضوع نشان‌دهنده تحولات ساختاری قیمتی و حتی ژئوپلیتیکی مهمی است.
این تضاد میان افزایش وزن کالاها و کاهش ارزش دلاری تجارت احتمال کاهش قیمت کالاهای صادراتی یا انجام معاملات با نرخ‌های غیررسمی و ترجیحی را مطرح می‌کند. دلایلی مانند افت جهانی قیمت کالاهای پایه نظیر پتروشیمی‌ها و فلزات افزایش سهم کالاهای کم‌ارزش‌تر در سبد صادراتی معاملات تهاتری و غیردلاری با کشورهای همسایه و محدودیت‌های ناشی از تحریم و نوسانات نرخ تسعیر ارز به عنوان عوامل مؤثر شناخته می‌شوند.
به همین ترتیب وزن صادرات غیرنفتی ایران ۱.۴۶ درصد افزایش یافته اما ارزش دلاری آن ۵.۵۱ درصد کاهش یافته است. این شرایط نشان‌دهنده این است که صادرکنندگان حجم بیشتری از کالا را با قیمت کمتر عرضه می‌کنند.
بخش قابل توجهی از صادرات ایران به محصولات پایه‌ای مانند پتروشیمی متانول گاز مایع و قیر اختصاص دارد که کاهش قیمت جهانی این محصولات دلیل اصلی افت ارزش صادرات است. به‌طور مثال صادرات پتروشیمی‌ها با کاهش ۸.۳ درصدی در وزن و ۱۰.۲۲ درصدی در ارزش مواجه شده است. این روند به وضوح فشار همزمان بازار جهانی و چالش‌های داخلی نظیر مشکلات تأمین حمل‌ونقل و اختلالات ارزی را نشان می‌دهد.
واردات کشور نیز در چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۴ کاهش یافته؛ وزن واردات ۳.۲۳ درصد و ارزش دلاری آن ۱۴.۲ درصد کاهش یافته است. این افت قابل توجه ارزش واردات نشان‌دهنده کاهش قدرت خرید ارزی محدودیت‌های ناشی از تحریم و تغییر ترکیب کالاهای وارداتی به سمت کالاهای ضروری و ارزان‌تر است. همچنین افزایش واردات تهاتری و غیررسمی نیز در این روند دخیل بوده است.
تحلیل‌ها نشان می‌دهد که طی ۴ ماهه امسال در بخش صادرات پنج قلم اصلی شامل گاز طبیعی متانول قیر و گازهای مایع هستند که همگی مواد خام یا نیمه‌خام بوده و ارزش افزوده بالایی ندارند. این موضوع حاکی از عدم پیشرفت در تنوع‌بخشی صادرات و حرکت به سمت کالاهای فناوری‌محور است.
در بخش واردات کالاهای عمده شامل طلا (به اشکال خام) ذرت دامی برنج روغن دانه آفتابگردان و دانه سویا است که تمرکز اصلی بر تأمین کالاهای اساسی و استراتژیک برای تنظیم بازار داخلی است. حضور پررنگ طلا در واردات می‌تواند نشانه‌ای از تلاش برای حفظ ارزش دارایی‌ها یا استفاده از روش‌های تهاتری در شرایط محدودیت مبادلات دلاری باشد.
در صادرات چین عراق امارات ترکیه افغانستان پاکستان و عمان به عنوان مقاصد اصلی شناسایی شده‌اند. در واردات نیز امارات چین ترکیه هند آلمان روسیه و هلند نقش عمده‌ای دارند.
این الگو نمایانگر اهمیت ویژه همسایگان و کشورهای آسیایی و شرقی در تجارت ایران است. تجارت با اروپا در سطح پایین‌تر و تجارت با آمریکا و متحدان اصلی آن تقریباً به صفر رسیده است. همچنین نقش کلیدی امارات به‌ویژه دوبی در تسهیل تجارت به وضوح مشهود است.
در نهایت رشد اندک حجم تجارت در حالی که ارزش دلاری آن به طور چشمگیری کاهش یافته حکایت از افت درآمدهای غیرنفتی کشور دارد. تمرکز صادرات بر مواد اولیه و واردات بر کالاهای مصرفی و اساسی نشان‌دهنده نگرانی‌ها برای روند بازتولید صنعتی ایران است. کاهش ارزش صادرات و واردات می‌تواند موجب افزایش فشار تورمی کاهش ارزآوری و افت ارزش ریال شود و ادامه این روند در بلندمدت به تشدید توسعه‌نیافتگی وابستگی ارزی و شکنندگی اقتصادی کشور منجر خواهد شد که باید به صورت ویژه مورد توجه قرار گیرد. به نقل از مهر
انتهای پیام/