اخبار
غفلت نگران‌کننده دولت پزشکیان از ۹۹ سال نفوذ آمریکا در زنگزور
کریدور زنگزور واژه‌ای که پیش از این برای بسیاری بی‌معنا بود اکنون به یکی از مسائل مهم ژئوپلیتیک در قفقاز جنوبی و امنیت ملی ایران تبدیل شده است. این ماجرا به سادگی نیست: یک مسیر ترانزیتی که ارمنستان را به جمهوری خودمختار نخجوان متصل می‌کند بنا بر توافقی جدید برای ۹۹ سال به کنترل آمریکا سپرده خواهد شد. در ظاهر این مسیر به عنوان «راهی برای صلح» معرفی شده و رسانه‌های حامی آمریکا آن را دستاورد دیپلماسی می‌نامند. اما با نگاهی عمیق‌تر واقعیتی در حال ظهور است که مرزهای ژئوپلیتیک منطقه را تغییر داده و توازن قدرت در حیاط خلوت ایران را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در تاریخ ۸ اوت کاخ سفید میزبان یک دیدار مهم بود: دونالد ترامپ نیکول پاشینیان (نخست‌وزیر ارمنستان) و الهام علی‌اف (رئیس‌جمهور آذربایجان) بر سر میز توافقی نشستند و «اعلامیه صلح» را امضا کردند. نقطه کلیدی این توافق واگذاری مسیر ترانزیتی زنگزور به آمریکا به مدت ۹۹ سال است. این مسیر از خاک ارمنستان عبور کرده و آذربایجان را به نخجوان متصل می‌کند. این پروژه به نام «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» شناخته می‌شود. ترامپ در مراسم امضا با افتخار بیان کرد: «این برای من افتخاری بزرگ است.» همچنین علی‌اف و پاشینیان وعده دادند که نام او را برای دریافت جایزه نوبل صلح مطرح کنند.
اما پشت این لبخندهای دیپلماتیک تحولی در حال وقوع است که می‌تواند نقشه نفوذ قدرت‌ها در قفقاز را برای یک قرن آینده دچار دگرگونی کند. آمریکا با این قرارداد عملاً پایگاه اقتصادی ـ امنیتی در قلب مسیرهای تجاری منطقه ایجاد می‌کند؛ تهدیدی که روسیه آن را جدی دانسته و ایران باید آن را زنگ خطر تلقی کند.
برای درک ابعاد این ماجرا باید به تاریخ نزاع میان ارمنستان و آذربایجان نگاهی بیندازیم. این دو کشور از اواخر دهه ۱۹۸۰ بر سر منطقه «قره‌باغ کوهستانی» به جنگ پرداخته‌اند. درگیری‌ها پس از فروپاشی شوروی ادامه یافته و ارمنستان کنترل مناطقی را که مورد مناقشه بودند در دست گرفته است. جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ وضعیت را تغییر داد و آذربایجان با کمک تسلیحات ترکیه و اسرائیل پیروز شد. در توافق آتش‌بس همان سال مسیر ترانزیتی به نخجوان تحت نظارت روسیه پیش‌بینی شد اما اکنون آمریکا جایگزین روسیه شده و قراردادی ۹۹ ساله امضا کرده است.
این تغییر به معنای کاهش نفوذ روسیه در ارمنستان و آذربایجان و افزایش نفوذ آمریکا در منطقه است. واگذاری این مسیر به آمریکا تنها یک موضوع اقتصادی نیست. بر اساس توافق ارمنستان این مسیر را به ایالات متحده اجاره می‌دهد و واشنگتن کنترل کامل آن را به دست می‌آورد. همچنین آمریکا بسته‌ای از مشوق‌ها را ارائه کرده که شامل قراردادهای انرژی حمایت از بخش فناوری و لغو تحریم‌های نظامی با باکو می‌شود.
موضع دولت پزشکیان در این موضوع نگرانی‌های جدی را ایجاد کرده است. او در پاسخ به نگرانی‌ها خطرات این کریدور را کوچک جلوه داده و اعلام کرده که «مشکلی پیش نمی‌آید» و ارمنستان نمی‌تواند مسیر ایران را ببندد. این اظهارات در حالی که شواهد تاریخی و میدانی خلاف آن را نشان می‌دهد بیش از حد خوش‌بینانه و ساده‌انگارانه به نظر می‌رسد.
حضور دائمی آمریکا در زنگزور نه‌تنها یک مسئله اقتصادی بلکه یک چالش امنیتی برای ایران به شمار می‌آید. این مسیر در نزدیکی استان سیونیک ارمنستان واقع شده که هم‌مرز با ایران است و می‌تواند به عنوان ابزاری برای کنترل تجارت منطقه ایجاد مسیرهای جایگزین و جمع‌آوری اطلاعات از مرزهای ایران مورد استفاده قرار گیرد.
در این شرایط نیاز به موضع فعال و استراتژیک در برابر این تحولات احساس می‌شود. دولت باید به جای خوش‌بینی بی‌مورد به صورت شفاف موضع خود را بیان کرده و استراتژی مقابله با پیامدهای این توافق را ارائه دهد. تاریخ نشان داده که غفلت از چنین تحولات مهمی می‌تواند هزینه‌های سنگینی به همراه داشته باشد. ۹۹ سال مدت کمی نیست و تصمیمات امروز تأثیرات طولانی‌مدتی خواهند داشت که ایران نمی‌تواند و نباید به سادگی از کنار آن بگذرد. به نقل از tgju
انتهای پیام/