اخبار
تحول راهبردی در صنعت فولاد ایران: گذر از خام‌فروشی با اتکا به نوآوری‌های دانش‌بنیان
گروه صنعت: برای گذر از صادرات مواد خام و حرکت به سمت تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا صنعت فولاد ایران به تحول ساختاری در چند محور کلیدی نیاز دارد. به عنوان مثال تولید فولادهای آلیاژی ضدزنگ و تخصصی مستلزم استفاده از تجهیزات مدرن دانش فنی به‌روز و زیرساخت‌های تحقیق و توسعه است. این عمل تنها با همکاری مؤثر شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت مالی دولت و جذب سرمایه‌گذاری خصوصی ممکن خواهد بود. همچنین توسعه مراکز نوآوری صنعتی و ایجاد خوشه‌های فناورانه می‌تواند به تسریع این روند کمک کند.
یکی از موانع تولید فولاد پیشرفته عدم وجود بازار مصرف داخلی و محدودیت دسترسی به بازارهای خارجی تخصصی است. برای حل این مسائل لازم است که سیاست‌های تجاری و دیپلماسی اقتصادی کشور به گونه‌ای تنظیم شود که امکان ورود به زنجیره تأمین جهانی فراهم گردد. انعقاد توافق‌نامه‌های تجاری حضور فعال در نمایشگاه‌های بین‌المللی و ایجاد برند ملی در زمینه فولاد می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند.
در حالی که انرژی ارزان‌قیمت مزیت رقابتی کنونی صنعت فولاد ایران را شکل داده است استمرار این سیاست بدون اصلاحات ساختاری ممکن است به اتلاف منابع و کاهش بهره‌وری منجر شود. ضروری است نظام قیمت‌گذاری به‌گونه‌ای طراحی شود که ضمن حفظ مزیت نسبی انگیزه لازم برای ارتقای بهره‌وری کاهش مصرف و حرکت به سمت تولید پیشرفته را فراهم کند.
برای تولید و صادرات فولادهای پیشرفته وجود زنجیره تأمین منسجم حمل‌ونقل تخصصی و زیرساخت‌های بندری و گمرکی کارآمد ضروری است. سرمایه‌گذاری در توسعه لجستیک صنعتی دیجیتالی‌سازی فرآیندها و تسهیل صادرات می‌تواند نقش اساسی در افزایش رقابت‌پذیری داشته باشد.
بیژن پناهی زاده عضو خانه صنعت معدن و تجارت ایران در این خصوص اظهار کرد: در مسیر گذار صنعت فولاد ایران از صادرات مواد خام به تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا توجه به مجموعه‌ای از الزامات ساختاری و راهبردی ضروری است. این تحول نه‌تنها نیازمند تغییر در رویکردهای تولیدی بلکه مستلزم بازنگری در سیاست‌های حمایتی زیرساخت‌های فناورانه و سازوکارهای تجاری کشور است.
وی همچنین اشاره کرد که سرمایه‌گذاری هدفمند در فناوری‌های پیشرفته از اهمیت بالایی برخوردار است. تولید فولادهای آلیاژی ضدزنگ و تخصصی نیازمند تجهیزات مدرن دانش فنی به‌روز و زیرساخت‌های تحقیق و توسعه است. تحقق این هدف بدون همکاری فعال شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت مالی دولت و جذب سرمایه‌گذاری خصوصی امکان‌پذیر نخواهد بود. ایجاد مراکز نوآوری صنعتی و توسعه خوشه‌های فناورانه می‌تواند به تسریع این فرایند کمک کند و زمینه‌ساز ارتقای توان رقابتی کشور در بازارهای جهانی شود.
پناهی زاده تأکید کرد: در مرحله بعد توسعه بازارهای مصرف تخصصی باید در دستور کار قرار گیرد. یکی از موانع اصلی در تولید فولاد پیشرفته نبود تقاضای داخلی کافی و محدودیت در دسترسی به بازارهای خارجی تخصصی است. برای رفع این چالش سیاست‌های تجاری و دیپلماسی اقتصادی کشور باید به گونه‌ای تنظیم شود که امکان ورود به زنجیره تأمین جهانی فراهم گردد. انعقاد توافق‌نامه‌های تجاری حضور مؤثر در نمایشگاه‌های بین‌المللی و ایجاد برند ملی در حوزه فولاد می‌تواند در گسترش بازار تأثیرگذار باشد.
این عضو خانه صنعت و معدن ایران همچنین بیان کرد: اصلاح ساختار قیمت‌گذاری انرژی و مواد اولیه یکی از پیش‌نیازهای کلیدی برای ارتقای بهره‌وری و حرکت به سمت تولید پیشرفته است. در حالی که انرژی ارزان‌قیمت در سال‌های گذشته مزیت رقابتی صنعت فولاد ایران را شکل داده است تداوم این سیاست بدون اصلاحات ساختاری ممکن است به اتلاف منابع و کاهش بهره‌وری منجر شود. طراحی نظام قیمت‌گذاری به‌گونه‌ای که ضمن حفظ مزیت نسبی انگیزه لازم برای بهینه‌سازی مصرف و ارتقای فناوری را فراهم کند ضرورت اجتناب‌ناپذیری است.
پناهی زاده خاطرنشان کرد: ارتقای زنجیره تأمین و زیرساخت‌های لجستیکی نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت صادرات فولادهای پیشرفته دارد. وجود زنجیره تأمین منسجم حمل‌ونقل تخصصی و زیرساخت‌های بندری و گمرکی کارآمد از جمله الزامات ورود به بازارهای رقابتی جهانی است. سرمایه‌گذاری در توسعه لجستیک صنعتی دیجیتالی‌سازی فرآیندها و تسهیل صادرات می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های مبادله کمک کند و جایگاه ایران را در بازارهای بین‌المللی تثبیت نماید.
موفقیت در صنعت تنها به تولید محدود نمی‌شود. در مسیر توسعه صنعتی کشور یکی از الزامات بنیادین کاهش وابستگی به واردات تجهیزات و فناوری‌های کلیدی است. این هدف تنها با سرمایه‌گذاری هدفمند داخلی و بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان محقق می‌شود. بومی‌سازی و مهندسی معکوس تجهیزات صنعتی نه‌تنها موجب افزایش تاب‌آوری اقتصادی در برابر تحریم‌ها و نوسانات ارزی می‌شود بلکه زمینه‌ساز ارتقای توان تولید ملی اشتغال‌زایی تخصصی و ورود به زنجیره ارزش جهانی خواهد بود. در این میان صنایع راهبردی نظیر فولاد به‌عنوان پیشران توسعه زیرساختی نیازمند رویکردی هوشمندانه در بهره‌برداری از ظرفیت‌های داخلی و تقویت همکاری‌های فناورانه هستند.
امیرحسین کاوه عضو اتاق بازرگانی ایران در ادامه به روند رو به رشد صنعت فولاد کشور در چهار دهه اخیر اشاره کرد و اظهار داشت: ظرفیت تولید فولاد ایران از حدود ۵۰۰ هزار تن در سال‌های ابتدایی انقلاب به چندین میلیون تن در حال حاضر رسیده است. این رشد نشان‌دهنده تحول بنیادی در زیرساخت‌های صنعتی کشور است. در گذشته ایجاد یک کارخانه فولاد آرزویی دور از دسترس به شمار می‌رفت اما اکنون ایران توانایی اجرای پروژه‌های EPC در این حوزه را دارد. حدود نیمی از فرآیندهای صنعتی در این بخش داخلی‌سازی شده‌اند و نیمی دیگر همچنان وابسته به واردات هستند با این حال توان مهندسی و ظرفیت بومی‌سازی به‌طور قابل‌توجهی ارتقا یافته است.
کاوه همچنین افزود: موفقیت در صنعت تنها به تولید محدود نمی‌شود بلکه اتصال به بازارهای بین‌المللی و حضور مؤثر در عرصه صادرات لازمه پایداری و رشد اقتصادی است. رقابت در سطح جهانی مستلزم تدوین استراتژی‌های دقیق سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و برخورداری از مزیت‌های نسبی پایدار است. فناوری به‌تنهایی نمی‌تواند ضامن موفقیت باشد؛ بلکه سودآوری اقتصادی و توانایی در حفظ مزیت رقابتی نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند. بدون دسترسی به بازارهای جهانی حتی پیشرفته‌ترین صنایع نیز ممکن است با چالش‌های جدی در زمینه فروش و توسعه مواجه شوند.
وی در ادامه به تجربه صنعت فولاد ایران اشاره کرد و بیان داشت: در سال‌های گذشته این صنعت با بهره‌گیری از انرژی ارزان‌قیمت شامل گاز برق و آب توانسته است مزیت رقابتی قابل‌توجهی کسب کند. این منابع تقریباً رایگان امکان تولید محصولات با قیمت پایین‌تر و ورود به بازارهای صادراتی را فراهم کرده‌اند. با این حال بخش عمده‌ای از صادرات فولاد ایران به‌صورت مواد خام یا نیمه‌خام انجام می‌شود؛ چرا که تولید فولادهای پیشرفته مستلزم سرمایه‌گذاری‌های سنگین و دسترسی به بازارهای تخصصی مصرف است—امری که در شرایط فعلی با محدودیت‌هایی همراه است.
براساس این گزارش صنعت فولاد ایران در آستانه یک گذار راهبردی قرار دارد؛ گذار از تولید انبوه به تولید هوشمند از صادرات خام به صادرات فناورانه و از وابستگی به واردات به خودکفایی صنعتی. تحقق این چشم‌انداز نیازمند همکاری میان بخش خصوصی دولت و نهادهای علمی و فناورانه است. شرکت‌های دانش‌بنیان با توانایی در مهندسی معکوس طراحی تجهیزات و توسعه فناوری‌های نوین می‌توانند موتور محرک این تحول باشند به شرط آنکه زیرساخت‌های حمایتی سیاست‌گذاری هوشمند و سرمایه‌گذاری پایدار در دستور کار قرار گیرد.
در مجموع گذر از صادرات خام به تولید ارزش‌افزوده در صنعت فولاد ایران نیازمند یک برنامه جامع و هماهنگ میان دولت بخش خصوصی و نهادهای علمی و فناورانه است. این مسیر اگرچه پیچیده و پرچالش است اما با اتخاذ سیاست‌های هوشمندانه و بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی می‌تواند به نقطه‌عطفی در توسعه صنعتی کشور تبدیل شود. به نقل از بازار
انتهای پیام/