اخبار
افزایش مصرف انرژی صنایع ایران به دلیل فرسودگی ماشین‌آلات به ۲.۵ برابر میانگین جهانی رسید
مرکز پژوهش‌های مجلس در جدیدترین گزارش خود به تحلیل وضعیت نوسازی و به‌روزرسانی صنایع کشور پرداخته است. طبق این گزارش از زمان آغاز دور جدید تحریم‌ها در سال ۱۳۹۷ سرمایه‌گذاری خالص در بخش صنعت به‌طور قابل توجهی کاهش یافته و بسیاری از ماشین‌آلات صنعتی دچار فرسودگی شده‌اند. کارشناسان اعلام کرده‌اند که بیش از یک‌سوم واحدهای صنعتی کوچک کشور هم‌اکنون با ظرفیت کمتر از ۵۰ درصد فعالیت می‌کنند که این امر می‌تواند به چالش‌های جدی برای مسیر صنعتی شدن ایران منجر شود.
بحران فرسودگی خطوط تولید دست‌یابی به فناوری‌های نوین یکی از عوامل اصلی افزایش رقابت‌پذیری و بهره‌وری در صنعت به شمار می‌رود اما بسیاری از واحدهای تولیدی از نوسازی ناتوان هستند. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که ۳۲ درصد از واحدهای صنعتی کوچک به دلیل فرسودگی فناوری با ظرفیت کمتر از نیمی مشغول به کارند و تعداد واحدهای غیرفعال در یک دهه اخیر به‌طور مداوم افزایش یافته است.
عوامل متعددی از جمله کمبود نقدینگی فرسودگی ماشین‌آلات و ضعف فناوری بسیاری از واحدهای صنعتی را از چرخه تولید خارج کرده است. این گزارش بر ضرورت اجرای موفق طرح نوسازی و بازسازی تأکید دارد که نیازمند تعیین صنایع اولویت‌دار برای دریافت حمایت‌های مالی و فناورانه و تأمین مالی پایدار است.
نوسازی صنعتی کلید رشد اقتصادی افزایش ظرفیت‌های تولید بدون سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته و تجهیزات به‌روز ممکن نیست. نوسازی خطوط تولید به‌عنوان یکی از ارکان رشد اقتصادی پایدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین بند «ح» ماده ۴۶ قانون برنامه ششم توسعه بر نوسازی و بازسازی صنایع تأکید کرده است اما گزارش مرکز پژوهش‌ها حاکی از آن است که نزدیک به هفت سال از تصویب این قانون می‌گذرد و هنوز اجرای کامل آن به تأخیر افتاده است.
روند نزولی سرمایه‌گذاری و فرسودگی ماشین‌آلات داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در بخش ماشین‌آلات در نیمی از سال‌های دهه ۱۳۹۰ روند منفی داشته از جمله کاهش ۳۸.۹ درصدی در سال ۱۳۹۱ و ۳۳.۶ درصدی در سال ۱۳۹۷. این آمار نشان‌دهنده آن است که هزینه استهلاک ماشین‌آلات از سرمایه‌گذاری‌های جدید پیشی گرفته و انگیزه‌ای برای نوسازی در واحدهای صنعتی وجود ندارد.
علاوه بر این جهش نرخ ارز از سال ۱۳۹۷ هزینه جایگزینی و به‌روزرسانی تجهیزات را افزایش داده و خرید ماشین‌آلات پیشرفته برای تولیدکنندگان را دشوار کرده است. ادامه فعالیت با ماشین‌آلات فرسوده نه تنها کیفیت و تنوع محصولات را کاهش می‌دهد بلکه هزینه تولید را بالا برده و سودآوری واحدها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
کیفیت سرمایه صنعتی و بهره‌وری بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس روند تشکیل سرمایه ثابت ناخالص نشان می‌دهد که در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص کشور ۴۸ درصد کاهش یافته و تشکیل سرمایه خالص تقریباً ۹۸ درصد افت کرده است. در بخش ماشین‌آلات این کاهش به ۵۶ درصد رسیده و بخش ساختمان نیز ۴۱ درصد کاهش داشته است. این مسائل نشان می‌دهند که بخش عمده سرمایه‌گذاری‌ها صرف جبران استهلاک و حفظ ظرفیت‌های موجود می‌شود و رشد اقتصادی واقعی را به وجود نمی‌آورد.
فرسودگی ماشین‌آلات یکی از عوامل مهم شدت بالای مصرف انرژی در ایران است؛ به طوری که مصرف انرژی در ایران ۲.۵ برابر متوسط جهانی و دو برابر چین است.
وضعیت واحدهای صنعتی در شهرک‌های صنعتی آمار سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران نشان می‌دهد از ۵۲ هزار واحد صنعتی موجود در شهرک‌ها و نواحی صنعتی تقریباً ۴۵ هزار واحد فعال و ۶۵۸۹ واحد غیرفعال هستند. بیشتر این واحدها (۹۲ درصد) کوچک و خرد ۶ درصد متوسط و تنها ۲ درصد بزرگ شناسایی شده‌اند.
از میان واحدهای فعال تنها ۳۱ درصد با ظرفیت بیش از ۷۰ درصد فعالیت دارند در حالی که ۳۸ درصد با ظرفیت بین ۵۰ تا ۷۰ درصد و ۳۲ درصد با ظرفیت کمتر از ۵۰ درصد کار می‌کنند.
تحریم عامل اصلی تعطیلی ۵۶ درصد از واحدهای صنعتی غیرفعال پس از سال ۱۳۹۶ و با بازگشت دور جدید تحریم‌ها تعطیل شده‌اند. شوک‌های ارزی و قیمتی مشکلات تأمین مواد اولیه و فرسودگی ماشین‌آلات مهم‌ترین دلایل کاهش ظرفیت تولید بوده‌اند.
دلایل تعطیلی واحدها مرکز پژوهش‌های مجلس دلایل اصلی تعطیلی واحدهای صنعتی را کمبود نقدینگی (۵۳.۶ درصد) عدم تقاضای بازار (۱۶.۹ درصد) اختلاف شرکا (۴ درصد) مشکلات تأمین مواد اولیه (۴ درصد) فرسودگی ماشین‌آلات و ضعف فناوری (۱.۳ درصد) و مسائل زیرساختی یا قضائی (۱.۷ درصد) اعلام کرده است. در برخی استان‌ها نزدیک به نیمی از واحدهای تعطیل به دلیل ترکیبی از این مشکلات از جمله فرسودگی ماشین‌آلات غیرفعال شده‌اند.
راهکارها برای نوسازی صنایع موفقیت طرح نوسازی و بازسازی نیازمند فراهم کردن امکان فنی اقتصادی و مالی و ارتقای ظرفیت جذب فناوری‌های جدید است. ضروری است صنایع و بخش‌های اولویت‌دار مشخص شده و حمایت‌های مالی و تجاری به واحدهای صنعتی تخصیص یابد.
از جمله پیشنهادات مطرح شده در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌توان به اصلاح مأموریت صندوق صنایع پیشرفته برای حمایت از نوسازی خطوط تولید صنایع پیشران تخصیص سهمی از تسهیلات ارزی صندوق توسعه ملی برای واردات ماشین‌آلات استفاده از اعتبارات بودجه‌ای پیش‌بینی‌شده و مشوق‌های مالیاتی برای نوسازی خطوط تولید و معافیت حقوق گمرکی برای واردات تجهیزات با فناوری روز به جای ماشین‌آلات فرسوده اشاره کرد.
مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید دارد که اجرای موفق نوسازی صنایع مستلزم هماهنگی سازمان‌های متولی از جمله سازمان صنایع کوچک و نهضت احیای واحدهای اقتصادی است و تصویب لایحه‌ای با ضمانت اجرایی بالا امری ضروری به نظر می‌رسد. به نقل از مهر
انتهای پیام/