توانآپ 4 1403-11-15 07:19:00 آیا «اقتصاد اسلامی» به عنوان یک الگوی نوین اقتصادی مطرح می‌شود؟ گروه اقتصادی توانآپ؛ در بخش 21 از پرونده "اقتصاد اسلامی"، علم اقتصاد به‌عنوان رشته‌ای با بیش از 250 سال سابقه از زمان انتشار کتاب «ثروت ملل» آدام اسمیت، به یکی از گسترده‌ترین و پیچیده‌ترین حوزه‌های علمی تاریخ بشر تبدیل شده است. این علم شامل اطلاعات و ادبیات گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف مانند تاریخ و تکامل اندیشه‌های اقتصادی، تحلیل رفتارهای خرد انسان و بنگاه‌های اقتصادی، تعادل بازارها و توسعه جوامع، برنامه‌ریزی اقتصادی و ارزیابی عملکرد عوامل اقتصادی می‌باشد. اساس این علم بر مبنای پارادایم «نظام قیمت» استوار است که در آن، تحلیل‌های تجربی کارکرد اقتصادهای پیشرفته سرمایه‌داری ارائه می‌شود. علم اقتصاد ابتدا در جوامع غربی پایه‌گذاری شد و سپس به واسطه افراد آموزش‌دیده از کشورهای مختلف به دانشگاه‌های جهانی منتقل گردید. این علم که در ابتدا برای تحلیل واقعیت‌های اقتصادی جوامع سرمایه‌داری توسعه یافته بود، به‌عنوان ابزاری جهانی برای درک رفتار انسان‌ها و تحلیل کارکردهای کلان اقتصادی جوامع غیرسرمایه‌داری نیز معرفی و ترویج شد. همانند آموزش‌های علوم پایه مانند فیزیک و زیست‌شناسی، علم اقتصاد نیز به‌عنوان دانشی جهانی پذیرفته شده است. دکتر حسن سبحانی، استاد گرانقدر اقتصاد دانشگاه تهران در کتاب ارزشمند «ابهام‌زدایی از اقتصاد اسلامی» می‌نویسد: علم اقتصاد و شاخه‌های آن که نمایانگر نوعی سبک زندگی اقتصادی است، توانسته تبیینی کارآمد برای رفتار اقتصادی انسان‌ها در تمامی نقاط جهان ارائه دهد. این علم به‌عنوان یک علم جهانی پذیرفته شده و به‌طور ظریف بر کارکردهای اقتصادی مردمانی که منشأ رفتارشان متفاوت است، تأثیر گذاشته است. مطالعات اقتصاد اسلامی بر این باورند که برخی اصول و ضوابط سبک زندگی اقتصادی مبتنی بر سرمایه‌داری با آموزه‌های دین اسلام در تضاد است و به همین دلیل نمی‌توان آن را به‌عنوان سبک زندگی اقتصادی مسلمانان پذیرفت. در این رویکرد، اصولی مانند اصالت فرد و خودخواهی‌های اقتصادی در سرمایه‌داری، با دیدگاه‌های اسلامی در تضاد هستند. همچنین، مسئله ربا در سیستم اقتصادی سرمایه‌داری نیز با آموزه‌های اسلامی سازگار نیست. این تفاوت‌ها منجر به انجام تحقیقاتی در زمینه طراحی سبک زندگی اقتصادی مطابق با اصول اسلامی شده است که به تحلیل و بررسی شیوه‌های تخصیص منابع و مدیریت اقتصادی از منظر اسلام پرداخته و نتایج متفاوتی را نسبت به اقتصاد سرمایه‌داری ارائه می‌دهند. شواهدی قوی نشان می‌دهند که «پارادایم اقتصاد اسلامی» به‌عنوان یک رویکرد متمایز از پارادایم اقتصاد بازار، در حال شکل‌گیری است. این پارادایم به‌طور مداوم در حال تکامل است و انتظار می‌رود در آینده مورد پذیرش گسترده‌تری قرار گیرد و حتی به‌عنوان پارادایم غالب شناخته شود. در این زمینه، نکات زیر قابل توجه است: الف) اقتصاد اسلامی به‌عنوان مجموعه‌ای از مطالعات درباره سبک زندگی اقتصادی مسلمانان، هدف اصلی خود را سازمان‌دهی تلاش‌های علمی جهت کشف و تحلیل ابعاد این سبک زندگی قرار داده است. این رویکرد علمی و منطقی به دنبال نتایج معتبر و قابل دفاع برای ساماندهی حقیقت اقتصادی است. ب) اگر تحقیقات در زمینه شیوه‌های تخصیص منابع و مدیریت اقتصادی، به‌ویژه در حوزه اقتصاد اسلامی، مورد پذیرش بیشتری قرار گیرد، این رویکرد می‌تواند جایگزین پارادایم موجود در اقتصاد بازار شود. اما باید توجه داشت که تغییر پارادایم علمی به‌صورت طبیعی و بر اساس درک و تصمیمات علمی محققین صورت می‌گیرد. دکتر سبحانی در این زمینه تأکید می‌کند که ادعای غالب بودن در این عرصه ممکن است به سخره گرفته شود و دلایل قوی باید ارائه شود تا این ادعا پذیرفته شود. جمع‌بندی: اقتصاد اسلامی به‌عنوان پارادایمی نوین، ظرفیت آن را دارد که با تحقیقات و تبیین‌های علمی بیشتر، جایگاه خود را در سطح جهانی پیدا کند. این پارادایم نه به‌دنبال جایگزینی دیگر پارادایم‌ها است و نه از آن‌ها می‌خواهد که به‌عنوان تبیینی انحصاری برای سبک زندگی اقتصادی مسلمانان عمل کنند. در آینده، پارادایم اقتصاد اسلامی ممکن است به پارادایم غالب تبدیل شود، بدون آنکه به‌طور مستقیم ادعای جایگزینی داشته باشد. این تحول می‌تواند به‌دلیل تغییرات در رفتارهای اقتصادی عاملان اقتصادی که با اصول اقتصاد اسلامی هم‌راستا می‌شوند، صورت گیرد. به نقل از تسنیم انتهای پیام/ بازگشت
