طرح پنهانی الهام برای خارج کردن ایران از بازار گاز عراق
؛ روابط میان آذربایجان و عراق در سال‌های اخیر به شکلی چشمگیر دچار تغییرات اساسی شده است. این دو کشور که در دهه‌های گذشته از روابطی سرد و نمادین برخوردار بودند اکنون به همکاری‌های راهبردی در زمینه‌های انرژی امنیت دیپلماسی و تجارت دست یافته‌اند. نکته‌ای که بیش از همه نظر تحلیل‌گران منطقه‌ای را جلب کرده افزایش نقش باکو در بازار گاز عراق و تلاش برای جایگزینی ایران در این عرصه حیاتی است.
عراق سال‌هاست که با بحران تامین برق و گاز مواجه است. به دنبال چندین دهه جنگ تحریم فساد و سوءمدیریت زیرساخت‌های انرژی این کشور به شدت آسیب دیده‌اند. در این شرایط ایران به عنوان نزدیک‌ترین گزینه جغرافیایی و با خطوط انتقال آماده به تامین‌کننده اصلی گاز عراق تبدیل شده است. این گاز عمدتاً برای نیروگاه‌های برق به ویژه در مناطق جنوبی و مرکزی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مقامات عراقی همواره بر این نکته تاکید می‌کنند که گاز ایران جایگزینی ندارد اما مقامات آمریکایی به ویژه در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ تلاش کردند تا این وابستگی را محدود سازند. واشنگتن با لغو معافیت‌های تحریمی برای خرید گاز از ایران عملاً عراق را تحت فشار قرار داد تا به دنبال گزینه‌های جایگزین باشد. بغداد در ابتدا به واردات گاز مایع (LNG) از کشورهایی نظیر قطر و الجزایر فکر کرد اما این گزینه‌ها از نظر مالی و جغرافیایی به صرفه نبودند.
در این شرایط آذربایجان با استفاده از موقعیت ژئواستراتژیک خود توانایی‌های تولید گاز و شبکه گسترده خطوط لوله‌ای که از طریق ترکیه به منطقه و اروپا متصل می‌شود به عنوان گزینه‌ای مناسب مطرح شد. آذربایجان دارای منابع گاز در دریای خزر است و از طریق دالان گازی جنوبی گاز خود را به اروپا صادر می‌کند؛ بخشی از این گاز اکنون می‌تواند به سمت عراق نیز هدایت شود.
در ماه می ۲۰۲۵ گفت‌وگوی انرژی بغداد برگزار شد که بر همکاری با آذربایجان تمرکز ویژه‌ای داشت. در این نشست کارگروه‌هایی برای بررسی مسائل حقوقی و فنی از جمله نحوه انتقال گاز قیمت‌گذاری و مدت قراردادها تشکیل شد. هدف اصلی از این همکاری تأمین بین ۵ تا ۷ میلیارد متر مکعب گاز تا سال ۲۰۲۷ تعیین شده است. با این میزان واردات برآورد شده که آذربایجان بتواند تا ۱۵ درصد برق مصرفی عراق را تأمین کند.
آذربایجان همچنین به دنبال مشارکت در بازسازی پالایشگاه‌های بیجی و کرکوک بوده و اعلام کرده که قصد دارد در اربیل کنسولگری افتتاح کند؛ این اقدام نه تنها برای تسهیل امور کنسولی و تجاری است بلکه راه را برای همکاری مستقیم با شرکت‌های نفتی اقلیم کردستان هموار می‌سازد.
نقش ایران در این معادلات پیچیده و چندوجهی است؛ آذربایجان در حال حاضر از طریق قراردادهای سوآپ با ایران در انتقال گاز به سایر کشورها همکاری دارد. این موضوع نشان‌دهنده آن است که ایران هنوز در شبکه منطقه‌ای گاز نقشی ایفا می‌کند. با این حال هدف بلندمدت بغداد و باکو کاهش نقش ایران در بازار گاز عراق است و ایالات متحده به شدت از این روند حمایت می‌کند.
چالش‌هایی نیز در این مسیر وجود دارد. یکی از اصلی‌ترین موانع تفاوت دیدگاه‌ها درباره مدت قراردادها است. آذربایجان خواهان قراردادهای بلندمدت برای تضمین سرمایه‌گذاری است در حالی که دولت عراق به علت ساختار سیاسی ناپایدار خود تمایل به انعقاد قراردادهای کوتاه‌مدت و منعطف دارد. علاوه بر این نفوذ سیاسی و امنیتی ایران در عراق همچنان بالا است و برخی گروه‌های وابسته به تهران ممکن است با این تحولات مخالفت کنند.
به طور کلی آنچه اکنون مشاهده می‌شود تلاش جدی و ساختاری برای کاهش نفوذ ایران در بازار انرژی عراق با محوریت آذربایجان به عنوان بازیگر جدید و فعال منطقه‌ای است. اگر پروژه‌های انتقال گاز از آذربایجان به عراق با موفقیت اجرا شود ایران ممکن است بخشی از نفوذ خود را در این حوزه از دست بدهد. این تحول نه تنها تبعات اقتصادی دارد بلکه می‌تواند توازن ژئوپلیتیکی منطقه را نیز تغییر دهد. به نقل از الف
انتهای پیام/